- Post Date 2022-07-12 08:50:22
कृष्ण प्रजापति
छगू इलय् अमेरिकाय् अमेरिकी राष्टपतिं सूचना मबिसें गोप्य रुपं छुं छगू बिधेयक पास यानाः सदनयात गुमराहाय् तयातःगु खः । लिपा सूचना माग यानाः पत्रकारतय्सं थीथी प्रमाण सहित राष्टपतियागु नियम अःखः जूगु ज्याखं उजागर यानाबिल । थःगु गल्ती स्पष्ट जुइवं राष्टपतिं थःगु पदं राजीनामा बिइत बाध्य जुल । उकियात अमेरिकाय् वाटर गेट काण्ड धाइ । विश्व प्रसिद्ध घटना पत्रकारिताय् इलय् ब्यलय् ब्वनेमाः । थुगुसी नेपालय् नं अज्याःगु हे कथं वाटर गेट काण्ड मचे जूगु दु । जेठ १५ गते बजेट सदनय् प्रस्तुत याये छन्हु न्ह्यः जेठ २४ गते विषय सन्दर्भ स्वयां फरक अनाधिकृत मनूतय्त ब्वनाः अर्थमन्त्री जनार्दन शर्मां बजेट उमिगु निर्देशन व स्वार्थ अनुकूल दयेकूगु द्धपं बिल । उकियात थीथी कथं अस्पष्ट खण्डन ला यात । आखिर छन्हु न्ह्यः व न्हापाया सालया भाद्र महिनाया सीसी क्यामेराया फुटेज माग जुल । स्वला वा सच्छिन्हु सुरक्षित जुइमाःगु भिडियो फुटेज लच्छिं डिलेट जूगु गलत सुचं बिइकल । अनाधिकृत मनूत ब्वनाः बजेट उखेंथुखें याःगु स्पष्ट जुल । सूचनाया कारणं आखिर अर्थमन्त्री जनार्दन शर्मा पद त्वतेमाल । थ्व नेपालय् जूगु फरक कथंया वाटर गेट काण्ड खः ।
सूचनाया हक गुलि शक्तिशाली जुइ धइगु खँ थ्व घटनां स्पष्ट याःगु दु । सन् १६६६ सालय् स्वीडेनय् सूचनाया हक सम्वन्धी कानून तयार जूगु खः । लिपा विश्व न्यंकंया देसं सूचनाया हकयात महत्वया विषय कथं काल । गुलिं देसय् सुं नं नागरिकं सूचना फ्वंगु २४ घण्टा दुने सूचना बियेमाःगु नियम दु । न्हापा झिंस्वंगु देसय् जक सूचनाया हक दुगु खः । आः ६० गु देसय् सूचनाया हक संवैधानिक रुपं ब्यवस्था जुइधुंकूगु दु । अथेहे सछिगु देसय् सूचनाया हक सुरक्षित दु । सूचना सुचुकल धाःसा सूचना आयोगपाखें सूचना बिउ धकाः अधिकारीयात दवाव सिर्जना यायेगु तकया अधिकार सुरक्षित जुइधुंकूगु दु । झीगु देसय् लिखित रुपं निवेदन तयाः सार्वजनिक विषयय् सुं नागरिकं सूचना फ्वन धाःसा वयात बाःछिया दुने उगु सूचना बियेमाःगु नियम दु । अथे मबिल धाःसा न्हय्न्हुया दुने उगु कार्यायलया बिरुद्ध सूचना आयोगय् उजुरु दर्ता यायेफइगु कानूनी ब्यवस्था दु ।
तानाशाही ब्यवस्थाया दक्कलय् बल्लागु ल्वाभः सूचना सुचुकेगु खः । लोकतन्त्रया दक्कलय् बलागु ल्वाभः धइगु पारदर्शिता खः । नेपालया संविधान धारा २७ कथं सूचनाया हक आम नागरिकया अधिकार कथं न्ह्यथनातःगु दु । थ्व पत्रकारतय्गु जक हक अधिकारया खँ मखु । सूचनाया सम्वन्ध बुखँ वा समाचारलिसें जक स्वानाच्वंगु मदु । जानकारी व सूचना कायेगु अधिकार समस्त नेपाली जनतायात दइगु खँ कानूनी रुपं स्पष्ट यानातःगु दु । अले यदि सूचना सुचुकल धाःसा छु यायेगु धइगु खँ सूचना आयोग दयेकाः अधिकारयात सुनिश्चित यानातःगु दु । प्रत्येक न्ह्यसःया लिसः सूचना खः । लिसः दत धाःसा मनय् दुने ब्वलंगु अनेकौं समस्या समाधान यायेत अःपुइ । न्ह्यसः न्यनेगु अधिकार सुचनाया हक खः ।
गुम्ह मनू, गुम्ह ब्यक्ति वा गुगु सम्वन्ध संस्थाया प्रमुख वा सूचना अधिकारीयाके लिसः दइ, वयाके न्ह्यसः न्यनेगु अधिकार सूचनाया हक खः । सार्वजनिक निकाय धइगु आम नागरिकया लागिं नीस्वनातःगु खः । उकिं आम जनतायाके सूचना कायेगु अधिकार दइ । उकिं छुं सार्वजनिक निकाययागु जानकारी कायेत पत्रकार जुइमाः धइगु मदु । जनताया करं थीथी सार्वजनिक संस्थात नीस्वनातःगु खः । उकिं जनतां पुलातःगु करं छु गज्याःगु ज्या जुयाच्वंगु दु धइगु जानकारी कायेगु अधिकार आम नेपाली नागरिकयात दइगु खँ संविधानय् न्ह्यथनातःगु दु । सरकारी ढुकुटीं छु छु ज्या जुल ? विकास निर्माणय् गज्याःगु कथं खर्च जुयाच्वन वा आर्थिक व मेमेगु गतिविधिया बारे न्यनेकने यायेगु अधिकार नागरिकयात सुरक्षित दु । अझ विदेशं वःगु ग्वाहालि नं सुयागु लागिं वःगु खः धइगु न्ह्यसः न्यनेदु । अथे खःसां साम्प्रदायिक सद्भाव स्यनी कथंया जुल धाःसा, ब्यक्तिगत स्वतन्त्रता हनन् जुइकथं जुल धाःसा, अद्दा अद्दालतय् विचाराधिन मुद्दा जुल धाःसा वा देय्या आन्तरिक सुरक्षा व जात जातिइ खलल हइगु कथं जुल धाःसा उकियात बिइ हे माः धइगु बाध्यता दइमखु ।
सूचनाया हक कालबिल यायेबलय् लिखित माग व लिखित लिसः बालबिल यायेगु चलन दु । झिंन्यान्हुया दुने लिखित टिपोट तयार यानाः दां कयाः उगु सूचना बियेगु कानूनी ब्यवस्था दु । झिंन्यान्हुया दुने सूचना मबिल धाःसा वयां न्हय्न्हुया दुने सूचना आयोगय् निवेदन बियेगु प्रावधान दु । सूचना बियेमखु धाये दइमखु । सूचना अधिकारीं कि सूचना बिइमाः कि छाय् सूचना बिइ मजिउगु खः स्पष्ट लिसः बिइमाः । प्रत्येक ब्यक्तियात सूचना माग यायेगु हक दु । ब्यक्तियात ब्यक्तिया सूचना फ्वनेगु अधिकार मदु, तर सार्वजनिक निकायया बारे सूचना फ्वनेगु अधिकार धाःसा सकसितं दु । ब्यक्तियात थःगु बारे सार्वजनिक निकायय् वनाः सूचना फ्वनेगु अधिकार दु । अथेहे सार्वजनिक हीतया बारे सूचना फ्वनेगु हक नं दु । सूचना गुलि अप्वः बिल उलि हे खँ उजागर जुजुं वनीगु खः । उकिं ज्या यायेत अःपुइ । उलि गुलि खँ पिहां वइ, उलि उलि हे पारदर्शि जुजुं वनी ।
प्रजातन्त्र व गणतन्त्रय् गुलि पारदर्शि जुइफइ, गुलि हे जनता प्रति उत्तरदायि जुजुं वनीगु खः । लिसः काये मखन धाःसा शंका सुरु जुइ । शंकां लंका भष्म याइ । विवाद सुरु जुइ । थौंकन्हय् स्थानीय तहपाखें गज्जबं ज्या जुयाच्वंगु दु । तर आम जनता असन्तोष जुयाच्वंगु दु । थुकिया मू कारण जनता व जनप्रतिनिधितय् दथुइ पारदर्शिता मदुगुलिं खः । स्वला स्वलाया दुने प्रत्येक स्थानीय निकायतय्सं सूचना सार्वजनिक यायेमाः धयातःगु दु । तर फुक्कं स्थानीय तहं अज्याःगु कथं ज्या यानाच्वंगु मदु । गुलिं स्थानीय तहं लछिया छक्वः पत्रकार सम्मेलन याना सूचना सार्वजनिक यानाच्वंगु दु । सामान्यतया तेश्रो पक्षलिसें स्वानाच्वंगु सूचना बिइत वयाके अनुमति कायेमाः । सूचना अभावया कारणं जाजरकोटय् २४ दँ न्ह्यः मदये धुंकूम्ह सिम्हेसिया नामं नं सुरक्षा भत्ता निकासा जुयाच्वंगु खनेदत । ऐन कानूनया उचित प्रयोग यायेत नं न्हापां जनता हे सूसुचित जुइ फयेकेमाः ।
...
All Comments.......
Please Login/Register To Comments